به‌رغم دستاوردهای بزرگ بشریت در عرصه‌های مختلف علمی، فناوری، اقتصادی و اجتماعی، جامعه جهانی در حالی وارد قرن بیست‌ویکم شده که تهدیدهای ناشی از معضلات اجتماعی بر پیشرفت و سعادت انسان‌ها سایه افکنده و رفاه انسان‌ها را با خطر، مواجه کرده است.
در این عرصه اعتیاد و موادمخدر، در رأس تهدیدهای اجتماعی قرار گرفته به‌گونه‌ای که به‌عنوان یکی از چهار بحران جهانی هزاره سوم تلقی شده است. بر اساس اعلام سازمان ملل متحد (سال ۲۰۰۷) حدود ۲۰۸ میلیون نفر از جمعیت بین سنین ۱۵ تا ۶۴ سال (معادل ۸/۴ درصد) در ۱۷۰ کشور جهان حداقل سالی یک بار اقدام به مصرف موادمخدر و روانگردانها می‌کنند. در عصر جهانی شدن، کشور جمهوری اسلامی ایران نیز همانند سایر کشورها با پدیده شوم اعتیاد و موادمخدر مواجه است به‌گونه‌ای که حداقل ۲ میلیون نفر معتاد قطعی و تفننی در کشورمان اقدام به مصرف موادمخدر و روانگردانها می‌کنند. بر اساس شواهد موجود، میانگین سن شروع اعتیاد رو به کاهش بوده و اعتیاد در همه سطوح تحصیلی، مشاغل مختلف، طبقه اقتصادی و اجتماعی نفوذ کرده است و هیچ فرد و هیچ محیطی از این پدیده شوم در امان نیست. در این راستا، سیستم هوشمند اعتیاد در محیط‌های کاری اعم از صنعتی، اداری و پادگان‌ها نیز نفوذ کرده و موجبات نگرانی را برای مدیران و مسوولان این‌گونه مراکز در سطح جهان فراهم کرده است. بر اساس بررسی صورت‌گرفته در سال ۲۰۰۲ در کشور آمریکا، ۷۴ درصد معتادان (۱۸ تا ۴۵) ساله به نوعی شاغل بودهاند. (چهار پنجم تمام‌وقت و یک پنجم پاره‌وقت). سایر بررسی‌ها در دیگر کشورهای صنعتی در سال ۲۰۰۵ نیز حکایت از این واقعیت دارد که ۸/۷۴ درصد معتادان ۱۸ ساله و بالاتر شاغل بودهاند. بررسی‌ها پیرامون تحقیقات داخلی در زمینه اعتیاد در محل کار و کارخانجات نشان می‌دهد که متاسفانه در این زمینه مطالعات بسیار محدود و جزیی صورت گرفته است. به عنوان نمونه نتایج یک زمینه‌یابی از اعتیاد به موادمخدر در کارکنان صنایع یکی از شهرستان‌ها در کشورمان در سال ۱۳۷۸ نشان داد حدود ۵ درصد از کارکنان مورد مطالعه، مصرف موادمخدر را تایید کرده‌اند که اغلب آنها سیگاری بودهاند. همچنین نتایج حاصل از ارزیابی سریع وضعیت اعتیاد در ایران (RSA) در سال ۱۳۸۶ بین معتادانِ مراکز درمانی دولتی و خصوصی، معتادان خیابانی و زندان‌ها بیانگر این واقعیت تلخ است که ۷۰ درصد معتادان، شاغل بودهاند. بر اساس مطالعات متعدد، عوامل زیر سبب مصرف مواد در محیط‌های کاری می‌‌شود:
• فشار دوستان و همکاران مصرف‌کننده و همنشینی با آنها.
• دسترسی به مواد به‌گونه‌ای که در محیط کاری یا نزدیک به محل محیط کار موادمخدر و روانگردانها قابل خریداری و مصرف باشد.
• فقدان کنترل اجتماعی در مکان‌های شغلی.
• مشاغل سنگین و سخت.
بر این اساس ضرورت دارد با پرهیز از هرگونه انکار و پنهان کردن، نفی و سکوت و ناچیز تلقی کردن مصرف اعتیاد در محیط‌های کار، با توسعه فعالیت‌های همه‌جانبه برای پیشگیری از این پدیده شوم، گام‌های اساسی برای مصون‌سازی کارکنان برداشته شود.
*نویسنده: دکتر حمید صرامی
*مدیرکل فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر
منبع:www.salamat.com
